ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ

Aλλαγές στο Σχέδιο Νόμου του Υπ. Δικαιοσύνης μετά τις παρεμβάσεις- προτάσεις  του δικηγορικού σώματος

Στο Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τίτλο «Αντιμετώπιση νέων μορφών βίας κατά των γυναικών – Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1385 – Πρόσθετες ρυθμίσεις στον νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας – Αναδιοργάνωση των ιατροδικαστικών υπηρεσιών – Ενίσχυση της λειτουργίας της Eurojust – Μέτρα για την προστασία των ανηλίκων και την καταπολέμηση της εγκληματικότητας στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας – Δικονομικές διατάξεις αρμοδιότητας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και άλλες ρυθμίσεις», που εισήχθη προς συζήτηση στις αρμόδιες Επιτροπές της Βουλής στις 16.1.2025,  επήλθαν, μετά από παρεμβάσεις- προτάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος βελτιωτικές αλλαγές. Ειδικότερα:

Α. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ- ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ

1) Αρθρ. 14

α)  παρ. 1. Να απαλειφθεί η εισαγωγή του καταργηθέντος από τον Π.Κ. (Ν 4619/19) θεσμού της υποτροπής στα αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας

β) παρ. 2 Η επαναφορά των απαγορεύσεων αναστολής, μετατροπής ποινών άνω των 2 ετών για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας και απαγόρευσης ανασταλτικής δύναμης της ασκούμενης έφεσης προσβάλλει το τεκμήριο της αθωότητας, την αρχή της  αναλογικότητας και περιορίζει τη δικαιοδοτική κρίση, στερώντας από τον δικαστή την ευχέρεια εφαρμογής των αντιστοίχων θεσμών χωρίς νομοθετικές δεσμεύσεις.

γ) παρ. 3. Η πρόβλεψη προσωρινής κράτησης για πλημ/ματα, ενδοοικογενειακής βίας για  πράξεις απειλούμενες με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους είναι υπερβολικά αυστηρή, ενώ το μέτρο αυτό δικονομικού καταναγκασμού μόνο για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή είναι επιτρεπτό. Επίσης, ασαφείς είναι οι όροι της «ιδιαίτερης σκληρότητας» και «καθ΄ υποτροπήν τέλεσης» για την επιβολή της προσωρινής κράτησης στα αντίστοιχα κακουργήματα, απειλούμενα με ποινή κάθειρξης έως 10 ετών, κατ’ απόκλιση από τη γενική διάταξη του άρθρ. 286 ΚΠΔ.

δ) παρ. 5. Η παραπομπή των αντιστοίχων κακουργημάτων με τη διαδικασία του άρθρ. 309 ΚΠΔ, για κακουργήματα αρμοδιότητας ΜΟΔ, παρακάμπτει το φιλτράρισμα των υποθέσεων από τη διαδικασία των δικαστικών συμβουλίων, διευκολύνοντας την εισαγωγή των υποθέσεων με κλητήριο θέσπισμα απευθείας στο ακροατήριο χωρίς την κατάλληλη επεξεργασία.

ε) παρ. 5. Η διατήρηση της κράτησης κατά την αυτόφωρη διαδικασία και η άρση αυτής μόνον κατ’ εξαίρεση δεσμεύει την δικαιοδοτική κρίση, στις περιπτώσεις αναβολής εντός 3 ημερών ή αναβολής εντός 5νθημέρου για λόγους ανωτέρας βίας, ενώ η σχετική κρίση θα πρέπει να επαφίεται στην κυριαρχική ευχέρεια του δικαστηρίου. 

στ) παρ. 7. Η πρόβλεψη αυτόφωρης διαδικασίας για πρόσωπα ειδικής δωσιδικίας (άρθρ. 110 περ. δ ΚΠΔ) και ενώπιον των πλημ/κείων και όχι ενώπιον του Εφετείου που διαχρονικά ήταν ο φυσικός δικαστής των προσώπων αυτής της κατηγορίας, είναι αδικαιολόγητη και θα πρέπει να απαλειφθεί.

2) Άρθρ. 15

Η προσθήκη στην ανεπιφύλακτη δήλωση του υπαιτίου για την έναρξη της διαδικασίας διαμεσολάβησης της εκ μέρους του «αναγνώρισης των βασικών περιστατικών της υπόθεσης» είναι προβληματική και θα αποτρέψει περιπτώσεις θετικής έκβασης στις αντίστοιχες διαδικασίες, ενώ ενδημεί και ο κίνδυνος αντίστοιχες «δηλώσεις» να αξιοποιηθούν σε βάρος του υπαιτίου σε άλλες διαδικασίες (αστικές, πειθαρχικές κλπ.).

3) Άρθρ. 19

Να απαλειφθεί η πρόβλεψη για ανάγνωση της κατάθεσης του θύματος για λόγους προστασίας και ψυχικής ή σωματικής του υγείας. Η προτεινόμενη διάταξη είναι αντίθετη με τις προβλέψεις του άρθρ. 363 ΚΠΔ και με το δικαίωμα του κατηγορουμένου για εξέταση μαρτύρων (εν προκειμένω του σημαντικότερου ή μόνου), σύμφωνα με την ΕΣΔΑ και τη νομολογία του ΕΔΔΑ.

4) Άρθρ. 24

Η παροχή δυνατότητας υποβολής υπομνήματος στο συμβούλιο πλημ/κών που αποφαίνεται για την υπό όρους απόλυση του υποστηρίξαντα τη κατηγορία πρέπει να απαλειφθεί. Δεν είναι δυνατόν ο παθών που δεν έχει το λόγο για την ποινή, να έχει λόγο για την εκτέλεση της ποινής και την υπό όρους απόλυση.

5) Άρθρ. 25

Η προτεινόμενη δυνατότητα αντικατάστασης των αναμορφωτικών μέτρων με περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων με μεγίστη διάρκεια 3 έτη, αν ασκήθηκε ποινική δίωξη για πράξη που αν τελούσε ενήλικος θα ήταν κακούργημα ή αν παραβιάζονται εξακολουθητικά τα ληφθέντα μέτρα, είναι υπερβολικά αυστηρά για ανήλικούς δράστες.

6) Άρθρ. 28

Η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 313 Π.Κ είναι ιδιαίτερα προβληματική ως προς τα ακόλουθα:

α) Ως προς τη βασική μορφή της συμπλοκής, το αδίκημα συγκροτείται με μόνη την επέλευση απλής σωματικής βλάβης (έναντι της υπάρχουσας πρόβλεψης για θάνατο ή βαριά σωματικής βλάβη) ως εξωτερικού όρου του αξιοποίνου. Αυτό θα σημάνει πρακτικά ότι για απλά δεκάδες καθημερινά επεισόδια, με την τυχόν πρόκληση μιας απλής σωματικής βλάβης, θα διώκονται όλοι οι συμμετέχοντες για το αδίκημα της συμπλοκής.

β) Αν υπάρξει οπλοφορία κάποιου εκ των συμμετόχων, με την επέλευση θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης ως εξωτερικού όρου του αξιοποίνου, η συμπλοκή τιμωρείται κακουργηματικά με ποινή κάθειρξης 8 ετών ως προς όλους τους συμμετέχοντες στη συμπλοκή ή επίθεση. Είναι υπερβολικά αυστηρή η πρόβλεψη κακουργηματικής δίωξης των λοιπών συμμετόχων σε συμπλοκή ή επίθεση εκ του γεγονότος ότι κάποιος εξ αυτών οπλοφορούσε.

7) Άρθρ. 31- Άρθρ. 32.

Με τα  άρθρ. 31 και 32 Σχ/Ν, προτείνεται η τροποποίηση των διατάξεων των άρθρων 381 και 405 Π.Κ. Η πλήρης ικανοποίηση του παθόντος στα αδικήματα κατά ιδιοκτησίας και περιουσίας αντιστοίχως για μεν την πλημμεληματική πράξη δεν οδηγεί σε δικαστική άφεση της ποινής, ως ισχύει, αλλά εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου. Για δε τα κακουργήματα, η ικανοποίηση του παθόντος μέχρι το πέρας της αποδεικτικής διαδικασίας αποτελεί λόγο μείωσης της ποινής (άρθρ. 83 ΠΚ), ενώ αν λάβει χώρα μέχρι το αμετάκλητο της παραπομπής, η απαλλαγή είναι δυνητική.

Η προτεινόμενη ρύθμιση είναι αντίθετη με το πνεύμα της αποκαταστατικής δικαιοσύνης, δεν θα διευκολύνει την αποζημίωση των παθόντων, αφού θα αποθαρρύνει κατηγορούμενους για την αποκατάσταση της ζημίας, αφού αντί της άφεσης της ποινής ή της απαλλαγής που μέχρι σήμερα προβλέπεται, αυτό θα γίνεται από το Δικαστήριο δυνητικά, στη δε κακουργηματική δίκη θα οδηγεί σε επιβολή μειωμένης ποινής που, ούτως ή άλλως, με την αναγνώριση ενός ελαφρυντικού θα είχε ο κατηγορούμενος.

8) Άρθρ. 35

Η προτεινόμενη ρύθμιση προβλέπει για πρώτη φορά τη δυνατότητα παράτασης της προσωρινής κράτησης του ανηλίκου από 6 σε 9 μήνες, καθώς επίσης και την αντικατάσταση των περιοριστικών όρων με προσωρινή κράτηση, όταν οι περιοριστικοί όροι παραβιάζονται επαναλαμβανόμενα και ασκηθεί ποινική δίωξη σε βάρος του ανηλίκου για έγκλημα του άρθρου 127 παρ. 1 ΠΚ. Η αυστηροποίηση αυτή στην επιβολή του εσχάτου μέσου δικονομικού καταναγκασμού επί ανηλίκων είναι ιδιαίτερα επαχθής, δεν θα λειτουργήσει αποτρεπτικά και αντιμετωπίζει με τιμωρητισμό την έξαρση της παραβατικότητας των ανηλίκων οδηγώντας με ευκολία στη φυλακή ανηλίκους με συνέπειες οδυνηρές για αυτούς σε μία ευαίσθητη περίοδο της ζωής τους.

9) Άρθρ. 36

Η προτεινόμενη παράταση της προσωρινής κράτησης για κακουργήματα από 12 μήνες στους 18 μήνες και για κακουργήματα τιμωρούμενα με κάθειρξη μέχρι 10 ετών, για υποθέσεις που έχουν εισαχθεί στο ακροατήριο και το κακούργημα έχει τελεστεί στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης, τρομοκρατικής οργάνωσης ή συμμορίας ή υπάρχει μεγάλος αριθμός παθόντων σε αυτό, είναι ιδιαίτερα προβληματική. Στοχεύει να καλύψει την αδυναμία της έγκαιρης εκδίκασης των υποθέσεων και δεν εξυπηρετεί τους δικονομικούς σκοπούς που επιβάλλουν την προσωρινή κράτηση.

10) Άρθρ. 37

 Προβληματική είναι η πρόβλεψη για πρώτη φορά της υποχρεωτικής αντικατάστασης των περιοριστικών όρων που επιβλήθηκαν στον κατηγορούμενο για κακούργημα στην περίπτωση άσκησης νέας ποινικής δίωξης σε βάρος του κατά τον χρόνο ισχύος των περιοριστικών όρων. Στην περίπτωση δε πλημ/τικής δίωξης των προβλεπόμενων πράξεων, που φέρονται να τελέστηκαν μετά την επιβολή των όρων και κατά τη διάρκεια ισχύος αυτών, είναι δυνητική. Περαιτέρω, η πρόβλεψη για επιβολή προσωρινής κράτησης για τη νέα πράξη, για την οποία ασκήθηκε η νέα ποινική δίωξη, είναι εξαιρετικά προβληματική και μπορεί να οδηγεί στη φυλακή κατηγορούμενους που πιθανόν θα απαλλαγούν από τη νέα διωχθείσα πράξη, ενώ θα έχουν υποχρεωτικά προσωρινά κρατηθεί.

 11) Άρθρ. 78

 Η προτεινόμενη στο άρθρο 162 παρ. 2 ΚΠΔ απάλειψη της πρόβλεψης ότι η παραβίαση των διατάξεων για την επίδοση των εγγράφων παράγει ακυρότητα, είναι αντίθετη με την προστασία των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων προσώπων να λαμβάνουν πραγματικά γνώση της κλήτευσης τους και συνιστά έκπτωση δικαιωμάτων τους, αναγνωριζομένων από διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος της ευρωπαϊκής και ενωσιακής δικαιοταξίας.

12) Άρθρ. 79

 Η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρ. 270 ΚΠΔ για έκδοση εντάλματος σύλληψης όταν ο κατηγορούμενος είναι πρόσωπο αγνώστου διαμονής, αν υπάρχουν σε βάρος του ενδείξεις ενοχής, ενώ η έκδοση εντάλματος σύλληψης προϋποθέτει σοβαρές ενδείξεις ενοχής, κατά τα άρθρα 276 παρ. 2 και 286 ΚΠΔ είναι αντίθετη με τα άρθρα 6, 25 του Συντάγματος καθώς  και α. 5 παρ. 1γ. της ΕΣΔΑ.

Β. ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΛΘΑΝ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

1) Απάλειψη της παρ. 1 του άρθρ. 14, που προέβλεπε την εφαρμογή αυτόφωρης διαδικασίας για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας από Δικηγόρους και Δικαστές, κατά παρέκκλιση της προβλεπόμενης ειδικής δωσιδικίας του Εφετείου.

2) Βελτιωτική διατύπωση της υποτροπής στα αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας στην περίπτωση αμετάκλητης καταδίκης σε ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 6 μηνών, που  τέλεσε ο υπαίτιος εντός της τελευταίας 10ετίας.

3) Απάλειψη της αναγνώρισης των βασικών περιστατικών της υπόθεσης από τον αιτούντα τη διαμεσολάβηση για την έναρξη της σχετικής διαδικασίας.

4) Προσθήκη στη διάταξη του άρθρου 19 παρ. 3, ώστε το Δικαστήριο να έχει την ευχέρεια εάν κρίνει ότι για λόγους προστασίας της ψυχικής ή σωματικής υγείας του θύματος ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι δυνατή η εμφάνισή του, να εξετάζεται με τεχνολογικά μέσα, σύμφωνα με το άρθρο 238Α ΚΠΔ ή να αναγιγνώσκεται η δοθείσα κατάθεσή του.

5) Προσθήκη στα άρθρα 31 και 32 (ήδη 32 και 33), σύμφωνα με την οποία η πλήρης ικανοποίηση του παθόντα επί αδικημάτων κατά της ιδιοκτησίας και περιουσίας θα πρέπει να αποδεικνύεται, ιδίως ενώπιον Αρχής ή με τραπεζική επιταγή ή με δημόσια παρακατάθεση.

6) Απάλειψη στο άρθρο 37 (ήδη 38) της πρόβλεψης ότι επί νέας ποινικής δίωξης κατά κατηγορουμένου που είχαν επιβληθεί σε βάρος του περιοριστικοί όροι, οπότε μετατρέπονται οι επιβληθέντες όροι σε προσωρινή κράτηση, να μη διατάσσεται σε βάρος του προσωρινή κράτηση και για τη νέα πράξη για την οποία ασκήθηκε η νέα ποινική δίωξη.

7) Πρόβλεψη στο άρθρ. 79 (ήδη 81) ότι για την έκδοση εντάλματος σύλληψης κατηγορουμένου αγνώστου διαμονής από τον ανακριτή που περατώνει την ανάκριση, να συντρέχουν ενδείξεις παραπομπής (και όχι απλές ενδείξεις). 

8) Προσθήκη νέας διάταξης στο άρθρο 323Β Π.Κ (με το άρθρο 29 Σχ. Νόμου) για τη διευκόλυνση της επαιτείας για όσους υποκινούν, καθοδηγούν, διοργανώνουν και διευκολύνουν την επαιτεία, εκμεταλλευόμενοι τα άτομα που υποκινούν σε επαιτεία, με την πρόβλεψη επιβαρυντικής περίστασης αν οι υποκινούμενοι είναι άτομα με αναπηρία.

Οι άνω αλλαγές κινούνται σε θετική κατεύθυνση, όμως, όπως επεσήμανε η Συντονιστική Επιτροπή με την από 16.1.2025 απόφασή της, δεν αλλάζουν ουσιωδώς τον πυρήνα των διατάξεων του Σχεδίου Νόμου , που εισάγουν εξαιρετικό δίκαιο, παραβιάζουν το τεκμήριο αθωότητας, τη διάκριση των εξουσιών, την αρχή της αναλογικότητας, δημιουργούν κίνδυνο καταχρηστικής χρησιμοποίησης των προβλεπόμενων μέτρων και έρχονται σε αντίθεση ιδίως με τα άρθρα 5, 6 και 25 του Συντάγματος και 5 και 6 της ΕΣΔΑ.

Η Συντονιστική Επιτροπή ευχαριστεί ιδιαίτερα τον δικηγόρο Πειραιώς Πολυχρόνη Τσιρίδη για την πολύτιμη συνδρομή του στη διαμόρφωση των προτάσεών της.