Σημαντική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για την προστασία του δικηγορικού απορρήτου

Σημαντική απόφαση για την προστασία του δικηγορικού απορρήτου(βλ. άρθρο 38 ΚωδΔικ) και την (κατ’ αρχήν)απαγόρευση έρευνας και κατάσχεσης σε δικηγορικά γραφεία (πρβλ. άρθρο 39 παρ. 1 ΚωδΔικ) εξέδωσε το ΕΔΔΑ. 

Με την πρόσφατη απόφαση «Λεοτσάκος κατά Ελλάδος» της 4.10.2018 (αριθ. Προσφ. 30958/13) το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) σε υπόθεση που αφορούσε διεξαγωγή έρευνας σε δικηγορικό γραφείο, στο πλαίσιο προκαταρκτικής εξέτασης,που κατέληξε στην κατάσχεση πλήθουςεγγράφων και ηλεκτρονικών αρχείων.

Το δικαστήριο εκκινεί από την πάγια θέση του ότι οι εγγυήσεις, οι οποίεςσυνδέονται με έρευνες σε δικηγορικά γραφεία, πρέπει να είναι πιο αυστηρέςαπό αυτές σε ιδιωτική κατοικία ή επαγγελματικό χώρο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το απόρρητο της επικοινωνίαςμεταξύ των δικηγόρων και των εντολέωντους (Μοδέστου κατά Ελλάδος της 16.3.2017, Προσφυγή υπ’ αριθμόν 51693/13, σκ. 44).

Στην προκείμενη υπόθεση το Ευρωπαΐκό Δικαστήριο έκρινε κατ’ αρχάς ότι η έρευνα και η κατάσχεση συνιστούσε επέμβαση προβλεπόμενη στο νόμο και έγινε για την επιδίωξη νόμιμου σκοπού. Πλην όμως, διαπίστωσε ότι δεν επρόκειτο για μέτρο απαραίτητο σε μια δημοκρατική κοινωνία, και κατά τούτο υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ για τους εξής λόγους:

1. Παρότι η έρευνα διήρκεσε 12 ημέρες , ο δικηγόρος δεν ήταν παρών σε κανένα χρονικό σημείο, και δεν απεδείχθη εάν εκλήθη προς τούτο.

2. Κατασχέθηκαν υπολογιστές και εκατοντάδεςέγγραφα, συμπεριλαμβανομένων των αρχείων εντολέων του δικηγόρου.

3. Η παρουσία μίας γειτόνισσας, ως ανεξάρτητου μάρτυρα, δεν ήταν επαρκής εγγύηση, καθώς αυτή δεν είχε νομικές γνώσεις και δεν ήταν σε θέση να εντοπίσει έγγραφα τα οποία αφορούσαν σε υποθέσεις εντολέων του δικηγόρου, που εμπίπτουν στο δικηγορικό απόρρητο.

4. Δεν αποδείχθηκε εάν (όλα) τα κατασχεθέντα είχαν ευθεία σχέση με το ερευνώμενο ποινικό αδίκημα.

5. Το Δικαστικό Συμβούλιο που επελήφθη εκ των υστέρων της υπόθεσης -καθώς δεν προβλέπεται προληπτικός έλεγχος νομιμότητας- δεν έκρινε εάν όλα τα  κατασχεθέντα είχαν ευθεία σχέση με το ερευνώμενο ποινικό αδίκημα.

6. Η τήρηση των αρχών της δίκαιης δίκης και της ευθιδικίας(« équité delaprocedureengagée ») τίθεται εν αμφιβόλω, καθώς ο αυτός εισαγγελικός λειτουργός διεξήγαγε την  προκαταρκτική εξέταση, εξέδωσε το οικείο ένταλμα σε βάρος του δικηγόρου, και διατύπωσε την γενόμενη εξ ολοκλήρου δεκτή πρόταση στο Δικαστικό Συμβούλιο, που έκρινε expostfactum επί της διεξαχθείσας έρευνας και της κατάσχεσης.